Het is een moeilijk besluit – je ziet dat je paard ongemak heeft en je wilt helpen; geluk heeft het dat de dierenarts na zijn laatste bezoek een redelijk aantal zakjes pijnstiller achtergelaten heeft en ze zijn lang niet op. In de sfeer van behulpzaam, zorgzaam en behoedzaam zijn en misschien met het idee “baat niet, schaadt niet”
Een van de meest voorkomende pijnstillende geneesmiddelen voor paarden is Equipalazone; maar deze onschuldig klinkend preparaat is ver van onschuldig. Dit is één van de merknamen voor phenylbutazone. Hier een lijst van nog meer producten die eigenlijk ook weer phenylbutazone zijn:
- Akrofen
Nufarindo, Indonesia - Ambene
Merckle Recordati, Germany - Antipyranal (veterinary use)
Alfasan, Netherlands - Arthrisel (veterinary use)
Selecta, Germany - Beautamav (veterinary use)
Mavlab, Australia - Berlison
Berlico Mulia Farma, Indonesia - Bizolin (veterinary use)
Boehringer Ingelheim Vetmedica, United States - Butadion
Gedeon Richter, Georgia; Gedeon Richter, Lithuania - Butalone (veterinary use)
Apex Laboratories, Australia - Butapirazol
GlaxoSmithKline, Poland - Butasan (veterinary use)
Vetochas, Germany; Vetoquinol, Switzerland - Butasyl (Phenylbutazone and Salicylic Acid (veterinary use))
Novartis Animal Health Australasia, Australia - Butatron (veterinary use)
Cross Vetpharm Group, United States - Butazolidin
Fagron, Netherlands - Butazolidin (veterinary use)
Schering-Plough Animal Health, United States - Butazolidina
Novartis, Brazil - Bute (veterinary use)
Acme, Italy; Ranvet, Australia - Butequine (veterinary use)
Bioniche Animal Health, United States - Butin (veterinary use)
International Animal Health, Australia; Parnell, New Zealand - Companazone (veterinary use)
Arnolds, United Kingdom - Deltazone (veterinary use)
Ceva Delvet, Australia - Dextrarine Phénylbutazone (Phenylbutazone and Dextran)
Sanofi-Aventis, France - Diflamix (Phenylbutazone and Triamcinolone (veterinary use))
Omega Pharma France vet., France - Enkapyrin (Phenylbutazone and Propyphenazone)
Kimia Farma, Indonesia - Equibutazone (veterinary use)
Virbac, Australia - EquiBute (veterinary use)
Fort Dodge Animale Health, United States - Equipalazone (veterinary use)
Bomac, New Zealand; Dechra, United Kingdom; Dechra Veterinary Products, France; Selecta, Germany; Veterinaria, Switzerland; Vétoquinol, United States - Equiphen (veterinary use)
Luitpold, United States - Equizone (veterinary use)
A&G Pharmaceuticals, United States; Bomac, New Zealand - Esanfrix (Phenylbutazone and Methyl Salicylate)
Farmac. Esan, Chile - exrheudon OPT
Optimed, Germany - Fenilbutazona Andromaco
Andromaco, Chile - Fenilbutazona Mintlab
Mintlab, Chile - Fenilbutazonã MK
Fiterman, Romania - Fenilbutazona Sanitas
Sanitas, Chile - Fenilbutazonã
Antibiotice, Romania; Gedeon Richter, Romania; Ozone Laboratories, Romania; Sintofarm, Romania - Fenilbutazone (veterinary use)
Ati, Italy; Equality, Italy - Fenylbutazon Oba
OBA, Denmark - Fenylbutazon (veterinary use)
Dechra, Sweden; Kombivet, Netherlands; V.M.D, Belgium - Fenylbutazone (veterinary use)
Virbac, South Africa - Hippopalazon (veterinary use)
Aristvet, Germany - Inflazone
Aspen Pharmacare, South Africa - Irgapan
Dexa Medica, Indonesia - Irtonpyson
Newai Chem, Taiwan - Kadol
Teofarma, Italy - Myoton (veterinary use)
Jurox, Australia; Jurox, New Zealand - Oralject (veterinary use)
Bomac, New Zealand - P Butazone (veterinary use)
Vetsearch International, Australia - P-Butazone (veterinary use)
Vetsearch International, Australia - Phen Buta (veterinary use)
Cross Vetpharm Group, United States - Phen-Pred (Phenylbutazone and Prednisolone (veterinary use))
Stricker, Switzerland; Alvetra u. Werfft, Austria; CPPharma, Germany - Phenylarthrite (veterinary use)
Bayer Animal Health, South Africa; Vétoquinol S.A., Australia - Phenylbutariem (veterinary use)
Ecuphar, Germany - Phenylbutazon
Gedeon Richter, Hungary - Phenylbutazon (veterinary use)
Aristvet, Germany; CPPharma, Germany; Eurovet, Netherlands; Riemser Animal, Germany; Selecta, Germany - Phenylbutazone Molex Ayus
Molex Ayus, Indonesia - Phenylbutazone with Sodium Salicylate (Phenylbutazone and Salicylic Acid (veterinary use))
Pfizer Animal Health, Australia - Phenylbutazone (veterinary use)
Ayrton Saunders, United Kingdom; Cross Vetpharm Group, United States; IVX, United States; Pegasus, United States; Sparhawk, United States; West-Ward, United States - Phenylbute (veterinary use)
Caledonian Holdings, New Zealand; IVX, United States; Schering-Plough Animal Health, United States - Phenylzone (Phenylbutazone and Lidocaine (veterinary use))
Ilium Veterinary Products, Australia - Phenylzone (veterinary use)
Schering-Plough Animal Health, United States - Predni-Butadion (Phenylbutazone and Prednisolone (veterinary use))
Streuli Vet, Switzerland - Pributazone (veterinary use)
First Priority, United States - Pro Dynam (veterinary use)
Dechra, United Kingdom - Robizone V (veterinary use)
Fort Dodge Animale Health, United States - Salbute (Phenylbutazone and Salicylic Acid (veterinary use))
Nature Vet, Australia - Sigma-Elmedal
Thiemann, Ethiopia - Superiorbut (veterinary use)
Superior, United States - Tevcodyne (veterinary use)
IVX, United States - Therazone (veterinary use)
First Priority, United States - Arthri Dog (Phenylbutazone and Prednisolone (veterinary use))
Vetoquinol, France - Butazona Calcica
Boehringer Ingelheim, Brazil - Fenilbutazona
Neo Quimica, Brazil - New Skelan (Phenylbutazone and Carisoprodol)
Medifarma, Indonesia; UAP, Indonesia - Ticinil Calcico
Boehringer Ingelheim, Venezuela - Afibutazone (veterinary use)
AFI, Italy - Ambene
Merckle Recordati, Germany - Bute (veterinary use)
Acme, Italy - Fenilbutazone (veterinary use)
Intervet, Italy - Nabudone (Phenylbutazone and Cinchocaine (veterinary use))
Ilium Veterinary Products, Australia - Nabudone (veterinary use)
Ilium Veterinary Products, Australia - Phenylbutazon (veterinary use)
Vetochas, Germany - Phenytoin
Union, Taiwan - Ramidex (Phenylbutazone and Ramifenazone, + Dexamethasone (veterinary use))
Ranvet, Australia
Deze lijst is niet compleet maar geeft wel aan hoeveel van dit product maar dan met leuke namen rondzwerft. Ze zijn zeker niet allemaal in Nederland beschikbaar maar de Europese producten misschien wel. Maar de sleutel is controleer altijd de verpakking want daar zal duidelijk de naam phenylbutazone vermeld staan – of in iedere geval, een variant ervan – wanneer dit er in verwerkt zit. Let op voor buitenlandse varianten op de naam: phenylbutazon (Duits), phénylbutazone (Frans), fenilbutazona (Spaans) of zelfs phenylbutazonum (Latijn).
Maar waarom zo erg?
Om te beginnen, pijn is niet alleen een symptoom, het is ook een waarschuwing. Pijn vertelt het lichaam dat er ergens iets mis is en dat het ontzien ervan wellicht een goed idee is. Het toedienen van een pijnstiller neemt deze waarschuwing weg en gaat het dier mogelijk meer schade veroorzaken omdat de pijngrens te ver verlegd is.
Phenylbutazone is bedoeld voor het behandelen van musculo-skeletaal syndromen zoals artrose, peesontstekingen en (enigszins twijfelachtig) hoefbevangenheid. Pijnbestrijding komt door het aanpakken van primaire en secundaire ontstekingen – het is dus géén remedie voor bijvoorbeeld een steekwond of spierstijfheid. De sleutel is eigenlijk musculo-skeletaal; als er geen spier of bot verband in het spel is, is phenylbutazone het verkeerde middel. En toch wordt het door dierenartsen voor allerlei kwalen voorgeschreven en in relatieve vrijheid uitgedeeld.
Maar phenylbutazone heeft nog een andere kant. Het is reeds veertig jaar verboden als middel binnen de humane geneeskunde. De bijwerkingen kunnen heel ernstig zijn – in combinatie met paracetamol kan er heel snel onomkeerbare leverschade optreden met een bijna even snelle dood als gevolg. Voor deze reden, phenylbutazone mag uitsluitend door dierenartsen voorgeschreven worden en alle paarden die ermee behandeld worden, moeten een vermelding in het paspoort hebben; deze vermelding is om te voorkomen dat het paard naar de slacht gaat waardoor het vlees eventueel in onze voedselketen terecht komt.
De humane bijwerkingen gelden feitelijk ook voor paarden zelf. Er wordt wel eens beweerd dat phenylbutazone een van de veiligste middelen is die aan paarden gegeven wordt maar het is altijd belangrijk om te weten precies waar phenylbutazone eventueel mee gecombineerd wordt. En alleen al voor deze reden is het sterk afgeraden om het paard zelf te gaan doseren. Een andere reden is toxiciteit. Niet alle paarden zijn er zo vatbaar voor maar evenals veel geneesmiddelen – en zeker de NSAID’s ofwel non-steroidal anti-inflammatory drugs zoals ibuprofen en naproxen (aspirine is ook een NSAID maar geniet een bijzondere status omdat er in het algemeen veel minder bijwerkingen en veel meer werkbare toepassingen zijn) – er komen toxines vrij en dit kan het afsluiten van de haarvaatjes als gevolg hebben. Wanneer dit in de hoeven gebeurt, is er sprake van een potentiële hoefbevangenheid situatie; en dan is men nog verder van huis.
Dus, wees verstandig:
- geef phenylbutazone uitsluitend aan het paard waarvoor het voorgeschreven werd;
- dien alleen de voorgeschreven dosis toe en ga niet experimenteren met een hogere dosis;
- als het probleem verholpen is en er nog pakjes phenylbutazone over zijn, geef ze terug aan de dierenarts;
- als je niet zeker weet wat je dierenarts voorschrijft, vraag het aan hem;
- als je phenylbutazone niet aan je paard wilt geven, vertel de dierenarts en accepteer de medicatie niet – en dus betaal het ook niet.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op 22 september 2014 op de Kobolt Equine website.