Jakobskruiskruid enz.

Zomer is hier^†, de mooie groen velden van de lente veranderen in de droge dorre vlaktes van de zomer -tenminste in de gebieden waar er weinig regen is geweest – en het eerste hooi wordt geoogst. En paardeneigenaren beginnen een beetje zorg te maken: er staat wat jakobskruiskruid, Jacobaea vulgaris, in de wei. Tijd voor paniek? Ja en nee:

Nee

• Jakobskruiskruid is bitter. Paarden houden niet van een bittere smaak en zullen het vermijden
• Ragwort is een inheemse species in Eurasia
  

  Het jakobskruiskruid vormt het hoofdvoedsel voor de zebrarups, de larve van de sint-jacobsvlinder (Tyria jacobaea). De rupsen van deze vlinder zijn aangepast aan het eten van jakobskruiskruid en zijn dus niet gevoelig voor vergiftiging door pyrrolizidine-alkaloïden. Jakobskruiskruid vertoont echter na vraat door deze rupsen vaak een geweldig herstelvermogen. De bladroller Eucosma campoliliana heeft eveneens jakobskruiskruid als waardplant. Ook de duinzijdebij (Colletes fodiens, een solitaire bij) is afhankelijk van deze plant. Ze haalt stuifmeel en nectar op jakobskruiskruid of op de ondersoort duinkruiskruid. Ook de kever Longitarsus jacobaeae en de zaadvlieg (Botanophila seneciella) houden veel van deze plant. Beide soorten komen van nature voor in de Benelux.^††

• Zoals bij vele andere giftige planten, paarden eten kleine beetjes zo nu en dan om lichamelijke problemen aan te pakken (autotherapie)

Ja

• Jakobskruiskruid is invasieve – ongecontroleerd, het zaait zich uit zeer snel
• Jakobskruiskruid is giftig – maar nog meer belangrijk, het is een cumulatieve gif. Een paard kan kleine hoeveelheden jakobskruiskruid eten en op korte termijn geen negatieve reactie vertonen; op de lange termijn, integendeel, de cumulatieve effecten van regelmatig consumeren zullen merkbare – en onomkeerbare – leverbeschadiging veroorzaken
• Jakobskruiskruid in hooivelden is een extreem groot probleem: droog, het verliest zijn bittere smaak maar blijft even giftig. Voor het paard, jakobskruiskruid in hooi is dus een onopgemerkte dreigement

En het probleem blijft niet beperkt to jakobskruiskruid; sint-janskruid, Hypericum perforatum, vormt ook een probleem. Al bevat sint-janskruid, gezien als een natuurlijke anti-depressiva en hulp bij slapeloosheid bij de mens, geen van de gevaarlijke alkaloïden die in jakobskruiskruid gevonden worden, voldoende hoeveelheden kunnen in paarden (en ook runderen en schapen) ook leverschade veroorzaken. Vaker is een van de tekens van zulke leverschade verhoogde lichtgevoeligheid. Het paard ondervindt grotere moeite in feller verlichte omstandigheden – vooral zonlicht –  en deze gevoeligheid strekt ook tot de huid en kan zich manifesteren als wonden na verloop van tijd.^‡

Dus, wat moet gedaan worden? Dat ligt er aan. Is veel? Wordt de wei gebruikt voor het hooien? Natuurlijk, wordt het voor hooi gebruikt, dan is het zonder meer essentieel dat de meeste planten worden verwijderd. Dit is wel een ondankbare taak want de hoge stammen jakobskruiskruid staan tussen de hoge stammen gras! Het voordeel is de kop van gele bloemen maar de hele plant is giftig dus de planten die niet bloeien zijn even risicovol.
Op een vergelijkbare manier, bij sint-janskruid moet ook de hele plant verwijderd worden. Nogmaals zijn de gele bloemen een hele mooie baken maar in een grasveld, de niet bloeiende planten zijn moeilijker te vinden.

Wordt de wei niet voor hooi bestemd, dan zijn er twee opties voor zowel jakobskruiskruid als voor sint-janskruid – heel eenvoudig, doe iets of doe niets!
Doe niets – als er maar enkele planten zijn hier en daar, is het zeer onwaarschijnlijk dat de paarden ervan zullen eten miet er voldoende van andere eetbare groens is. En als de paarden wel er wat van eten, de kans op ernstig blijvend letsel door het gif is minimaal – als leverbeschadiging optreedt, is het weliswaar onomkeerbaar maar vaker, door regeneratie, de rest van de lever werkt voldoende.^‡ Dat gezegd, cumulatief gezien, er komt een moment dat het de gevarengrens bereikt wordt, zeker met jakobskruiskruid.
Of doe wel iets – met andere woorden, zoveel mogelijke planten er uit halen en weggooien waar ze niet gemengd raken met gras dat voor hooi gebruikt wordt. Dit is een hels karwei omdat als de wei helemaal ontdaan is, eenmaal omkijken en er staat nog altijd een ongelofelijk aantal planten. De volgende dag wordt de vraag gesteld of de wei inderdaad ontdaan was van die planten of dat het maar een droom was! Maar blijf vooral doorgaan – haal de planten eruit en gooi ze op een verstandige manier weg. Al de planten in de omliggende weides zullen niet helpen. Ongeacht wat gebeurt in de eigen wei, de zaden zullen de grenzen overschrijden – boos zijn heeft geen nut; maar wie wilde nu dat paard hebben? En vergeet niet dat de huidige landbouwtechnieken hebben de natuurlijke omgevingen van vele inheemse wilde bloemen – en hun gasten – vernietigd; de bermen zijn de laatste plaatsen waar deze belangrijke, hetzij irritante, planten kunnen gedijen. En zelfs daar zijn ze in gevaar van de gemeenten die de bermen kort maaien in verband met veiligheid op de weg.

Wanneer men in de gelegenheid is (en de nadelen ook accepteert) om kunstmest te gebruiken, dit blijkt wel heel effectief te zijn. De werkzaamheid zou tweeledig zijn: naast het verwachte dichtgroeien van het grasmat waardoor de planten geen voet op (in) de grond krijgen, jakobskruiskruid reageert ook negatief op kunstmest. Natuurlijk, als men over een echte wei beschikt, en geen gecultiveerde gazon, kunstmest is geen goed idee.

Tot slot a final word, twee andere planten die problematisch kunnen zijn – met dezelfde basis oorzaak als jakobskruiskruid, namelijk de alkaloïden – zijn de doornappel en zwarte nachtschade. Ze horen bij de aardappelfamilie (evenals de tomaat, de peper en de chili!) Solanaceae en beiden worden in het wild gevonden en, in het geval van de doornappel, ook gecultiveerd.

†Noordelijke Halfrond, natuurlijk!
††Wikipedia
‡Deze informatie is bevestigd door een dierenarts maar dit is géén medische referentie; a.u.b. raadpleeg uw eigen dierenarts voor meer informatie