Hoefkatrolontsteking – de ongeneeslijk genezen…

Over dit artikel.

Hoefkatrolontsteking ofwel navicular syndrome, is een aandoening die door de jaren heen veel paarden aangetast heeft. Alleen al om deze reden zijn er talloze onderzoeken uitgevoerd en het lijkt dat de conclusies allemaal kant en klaar liggen; de experts zijn vrijwel unaniem in hun mening met betrekking tot de behandeling en de vooruitzichten.

Dit artikel poogt een andere behandeling te belichten en dus ook enorm verbeterde vooruitzichten.

De informatie gepresenteerd in de video door Dr Jim Schumacher van de College of Veterinary Medicine, University of Tennessee, vormt de basis van de gegevens vermeld in dit artikel.

Wat is Hoefkatrolontsteking?

Sinds de dagen van het oorlogspaard, men heeft ‘voldoende’ moeten verklaren waarom zijn paard niet in staat was om uit te rijden. Enkelvoudig ‘wezen sip’ of ‘hij mankt een beetje’ zouden onvoldoende reden zijn voor de sergeant-majoor wiens taak het was om de beschikbaarheid van zijn leger te registreren. Het gevolg is dat een scala aan interessante maar onnauwkeurige beschrijvingen vormen nu onderdeel van de paardentaal. Koliek is een goed voorbeeld ervan: een dierenarts zou misschien ervan praten, maar niet op professionele wijze–het heeft geen betekenis. Het is een heel vaag term voor een spijsverteringsprobleem; het zou een maagzweer kunnen zijn, of misschien gastro-enteritis of zelfs een gedraaide dikke darm…

Hoefkatrolontsteking (HKO), aan de andere kant, heeft als benaming iets van een beschermd leven geleid. Tot het punt dat onderzoekers en dierenartsen geloven dat het echt bestaat, hetzij dat tegenwoordig ze wel hele mooie namen ervoor hebben uitgevonden: podotrochleose, podotrochleitis, podotrochlear syndrome, navicular arthritis or zelfs navicular disease. En de specialisten analyseren Röntgenfoto’s van paarden die mogelijk ‘hoefkatrolontsteking’ zouden hebben en verklaren dat ze wel slijtage hier, groei daar en deformatie elders kunnen zien.

In feite, er is geen eenduidige mening over de definitie van hoefkatrolontsteking; het is simpelweg gezien als ‘chronisch kreupelheid van het voorbeen geassocieerd met pijn dat uit de hoefkatrol voort komt’. U zult merken dat de pijn ‘uit de hoefkatrol voort komt’ maar is niet per se er mee geassocieerd! Feitelijk is hoefkatrolontsteking de grap van de veterinaire praktijken geworden, beschreven als een laatste-strohalm diagnose. Exact wat het was in de militaire dagen–we weten niet wat het is maar we zullen het toch een interessante naam geven…

De getheoretiseerde oorzaken zijn talloos; de video door Schumacher geeft een aardig beeld van de veel van deze theoriën.

Hoe wordt het behandeld?

De hedendaagse behandelingsstandpunten zijn weinig veranderd van die van zestig jaar geleden. Er is nog altijd een hele reeks behandelingen voor de dierenartsen en hoefsmeden te volgen van A tot en met Z; de meeste zijn inderdaad heel oud met alleen enkele die iets meer modern zijn.

Als we naar de video van Schumacher kijken, en deze dekt het onderwerp voldoende vanuit het traditionele veterinaire/smeden oogpunt, zien we de volgend opmerkingen:

Analyse

Wij kunnen concluderen van de cijfers hierboven, dat het behandelen in het algemeen is van beperkte duur, 6 maanden in veel gevallen, 12-18 maanden in het geval van een neurectomie en niet veel meer dan 3 jaren op zijn best.

Vanuit het standpunt van dit artikel. het is de moeite waard om de verklaringen met betrekking tot de huidige behandelingen te bekijken alvorens over te gaan op de altenatieven.

Schumacher zegt dat het ook wel eens in de achterbenen is vastgesteld–deze verklaring is wel twijfelachtig; er is weinig tot geen geschreven referentie naar achterbeen hoefkatrolontsteking en dit is waarschijnlijk een goed voorbeeld van de ‘laatste redmiddel van de diagnostisch behoeftigen‘!

1. Er is geen genezing, alleen beheer : deze verklaring is heel helder; het is niemand binnen de conventionele veterinaire/smeden wereld gelukt om een definitieve genezing te vinden, alleen herhaaldelijke en progressieve behandelingen die, uiteindelijk, weinig of geen effect hebben.
2. Corrigeren van ondergeschoven verzenen en de medio-lateraal evenwicht van de hoef worden aanbevolen om het paard aan te moedigen op zij verzenen en niet op zijn tenen te landen : ondergeschoven verzenen zijn de handtekening van menig smid die claimt (evenals veel van zijn overtuigde klanten) dat het paard lage verzenen heeft, en deze moeten geminimaliseerd worden; medio-lateraal evenwicht is alleen een probleem bij beslagen paarden omdat er
   1. geen mogelijkheid is voor het paard zijn eigen evenwicht door natuurlijke slijtage te vinden
   2. de smid kan nooit het juiste evenwicht aangeven gezien de voet in een statisch toestand is wanneer hij ernaar kijkt maar wordt dynamisch het moment dat het de grond raakt
3. Verhogen van de hoek van de hoef door 2˚-4˚ lijkt misschien de uitgeoefend kracht op de diepe buigpees te verminderen maar als gevolg, het paard gaat compenseren door het aanspannen van de diepe buigspieren en de rugspieren wat tot pijn elders leidt. Voorts, de diepe buigpees hoort onder spanning te zijn–dit vermindert heel sterk de kans op een whiplasheffect als de hoef op de grond landt; het verminderen van de kracht/spanning maakt de diepe buigpees veel meer vatbaar voor schade (vooral op de interfaces met het hoefbeen en met de diepe buigspier).

Dat verbetering…misschien weken duurt zal niemand verbazen maar het slotwoord is interessant: …als het paard reeds goed gevormde hoeven heeft, weinig wordt bereikt met een verandering van beslag. Minstens twee vragen komen uit deze verklaring:

1. Waarom werden de voeten zo nagelaten dat ze zo slecht zijn geworden–dit is duidelijk een geval van heel slechte smederij. De vaste smoes van de smid dat een paard ‘slechte voeten heeft’ is niets meer dan dat; een smoes.
2. Wat zijn goed gevormde hoeven? Wij kunnen heel snel de conclusie trekken dat de bron van het probleem in alle waarschijnlijkheid voetgerelateerd is gezien correctief beslag ‘een van de belangrijker dingen voor het beheer ervan [is]’. Dit lijkt aan te duiden dat de goed gevormde voet toch helemaal niet goed gevormd is…

De eerste opmerking betreft medische therapie definieert de positie van het paard in de relatie: hij is geen partner, geen vriend, geen gerespecteerd dier; hij is een machine die uitgerold wordt om te werken of hij nu op het punt van mechanische storing of niet. Het moet echt helder zijn, een paard dat een belangrijke blessure heeft moet niet gereden worden en zeer zeker niet in competitie.

Het tweede punt is het gebruik van phenylbutazone (of welk ontstekingsremmer dan ook). Vooral phenylbutazone word te pas en te onpas gebruikt alsof het ’s werelds meest veilig en meest doeltreffend medicijn is, een wondermiddel om uit te schrijven voor elke aandoening. DAT IS HET NIET. Phenylbutazone is verboden voor menselijk gebruik–in sommige landen al meer dan veertig jaar–doordat het gevaarlijke bijwerkingen heeft, vooral in combinatie met andere ogenschijnlijke onschuldige middelen. Phenylbutazone, zoals de meeste geneesmiddelen, geeft gifstoffen vrij in het lichaam en, vooral in het geval van het minder mobiel paard, dit kan tot een door geneesmiddelen opgewekte hoefbevangenheid. (Het moet opgemerkt worden dat, tenminste in Frankrijk, phenylbutazone mag uitsluitend voor chronische hoefbevangenheid voorgeschreven worden. Als het voor ander pathologiën voorgeschreven wordt, is dat een risico voor de voorschrijvende dierenarts.)

Shockgolf therapie als chirurgische oplossing is zeer twijfelachtig; zoals gezien, ondanks één onderzoek dat doeltreffendheid vond, een tweede vertoonde exact het tegenovergestelde. Shockgolf therapie rest heel verdacht voor de meeste pathologiën waar het toegepast wordt.
Doorsnijden van de ondersteunende ligamenten zal misschien twee effecten hebben: één aangegeven door Schumacher, dat de zenuwen ook gesneden worden wat resulteert in een zenuwblok; het tweede is het verplaatsten van de hoefkatrol als gevolg van het doorsnijden van de ligamenten–dit zou een effect geven vergelijkbaar met het opkrikken van de verzenen en dus een verandering in de krachten het contactpunt tussen diepe buigpees en hoefkatrol. Een effect dat, net als ijzers, alleen maar tijdelijk is.

Palmar-digitale neurectomie is eenvoudig gesteld de meest onnozele oplossing denkbaar. Het paar is geblesseerd; door het gevoel weg te nemen, het paard voel dat niet meer en dus de ruiter toelaat om door te gaan alsof er niets aan de hand was. Het paard is nu in staat om zich nog meer te blesseren zonder het te weten en heel mogelijk onomkeerbaar. Het is te vergelijken met het oplichten van de oliewaarschuwingslamp in de auto; u gaat naar de garage waar de monteur de lamp ontkoppelt. Het probleem blijft maar u wordt er niet meer over gewaarschuwd…

Is dit de staat van de paardenwereld vandaag???

Een Andere Benadering

Ten eerste, het moet echt worden benadrukt, tijd is de sleutel. Dit is een punt waar wij helemaal instemmen met Dr Schumacher dat eenmaal begonnen met de behandeling, het kan weken duren voordat een echte verbetering wordt waargenomen. Waar wij verschillen, is de reden voor deze wachttijd.

Het is niet voldoende om te zeggen dat hoefkatrolontsteking voornamelijk in volbloed, quarter, warmbloed of standardbred paarden voorkomt; het komt het meeste voor waar dez paarden beslagen zijn. Zeer zelden zien we een onbeslagen paard met hoefkatrolontsteking–alhoewel het niet geheel onmogelijk is. De reden is eenvoudig. Een hoef dat voldoende bekapt is, zal door natuurlijke slijtage zijn eigen evenwicht vinden in alle op elke vlak zonder het ondoeltreffend tussenkomst van de mens. Smeden en bekap ‘specialisten’ die effectief zijn opgeleid door een (ex)smid–zoals de meeste–komen met allerlei verhalen over het ‘balanceren van de hoef’. Dit is helemaal onmogelijk gezien de hoef in functie een dynamisch structuur is; wanneer de bekapper of smid deze in zijn handen neemt, kijkt hij naar een statisch iets–er is geen enkel vergelijking. Voorts, als wij de 1,6mm hoefwand van onder laten uitsteken, zoals een internationaal bekende bekapper vraagt, de eerste honderd meters asfalt zullen dat tot niets brengen!

Dit natuurlijk gevonden evenwicht is de sleutel tot het niet lijden aan hoefkatrolontsteking. De pees/spierketen van het paard–en welk ander dier dan ook, eigenlijk–is heel fijn afgesteld. Een kleine afwijking hier of daar is genoeg om het geheel in de war te gooien. We zien hetzelfde met gewichtheffers: met niets meer dan een vel papier tussen de tanden kan het voor ze onmogelijk worden om een zwaar gewicht op te tillen. Dit allemaal wil niet zeggen dat het onbeslagen paard geheel vrijgesteld is: Schumacher praat over ondergeschoven verzenen in het beslagen paard maar, het moet benadrukt worden, een slecht bekapt hoef dat leidt tot ondergeschoven verzenen of verzenen die te hoog zijn, zullen een vergelijkbare conformatie geven met dat van het aangetaste beslagen paard. Het enig voordeel dat ons onbeslagen paard heeft, is dat de zware slag van het ijzer op de grond blijft afwezig. Laat niemand u wijs maken, ijzer werkt niet als een kussen om de klap te verzachten, het vergroot de klap. Om ijzer flexibel genoeg te maken om de klap op te vangen, moet het of in de vorm van een veer zijn, of verhit tot tussen 600˚ en 800˚C.

Onze benadering is heel eenvoudig:

1. verwijder de ijzers–eerst van de achterhoeven, dan enkele dagen later, van de voorhoeven
2. langzaam verlagen de verzenen en hoefwand
3. moedig de eigenaar aan om zijn paard aan te moedigen elke dag over harde oppervlaktes te lopen
   • begin met tien minuten
   • verlengen door 5-10 minuten elke dag
   • als het paard hervalt, stop niet maar ga door met wat hij wel kan (altijd minstens 5 minuten) en bouw weer op
4. niet rijden totdat hij op zijn gemak is met zijn nieuw gevonden voeten

Feitelijk, om hoefkatrolontsteking te behandelen, alles dat nodig is, is het verwijderen van de ijzers en de hoeven goed bekappen–de vier punt hierboven hebben heel weinig met hoefkatrolontsteking te maken maar zijn eigenlijk ons protocol voor het verwijderen van ijzers.

Waarom dan dit protocol? Heel eenvoudig, zoals reeds aangegeven, bijna alle paarden met hoefkatrolontsteking zijn beslagen. Herstel van hoefkatrolontsteking is vrijwel direct, zoals wordt zo meteen uitgelegd, maar herstel van het beslag kan heel lang duren. Ondanks wat de smid zou beweren, heet beslaan is noch pijnloos noch schadeloos. Het ijzer wordt tot ±600˚C verhit om het hamerbaar te krijgen waarna het op de hoef ‘gepast’ wordt; op dit moment, het ijzer is nog altijd tussen 450˚ en 550˚C. Doe hoef is maar enkele millimeters dik en daaronder liggen de levende weefsels van de voet. Deze hitte past door de hoef heen en cauteriseert de inwendige structuren van de hoef. Door dit proces met regelmaat te herhalen, wordt elke regeneratief proces onderbroken en alles wordt opnieuw gecauteriseerd. Eenmaal verwijderd voorgoed, het regeneratief proces heeft de mogelijkheid om door te zetten zonder onderbreking. Helaas resulteert dit heel vaak in een, soms lange, serie hoefzweren. Hoefsmeden en veel dierenartsen zullen dit toeschrijven aan het zonder ijzers zijnde; dit is gewoonweg onkunde–de oorzaak van de hoefzweren is niet het gebrek aan ijzers maar juist het feit dat het paard werd beslagen. Nog een moeilijkheid is dat, door het verlagen van de verzenen, de spanning op de diepe buigspier wordt verhoogd en het paard zal misschien aanvankelijk van deze verandering wat spierpijn kunnen krijgen.

Waarom werkt het?

Zoals reeds verteld, de pees/spierketen is heel fijn afgesteld. Wij kunnen het met een hangbrug vergelijken: wanneer alle kabels op hun plaat en onder de juiste spanning zijn, kan de brug zonder probleem het verkeer dragen (binnen de beperkingen van de constructie). Als de spanning op een kabel wordt veranderd of de kabel breekt, zal de brug niet instorten maar zal wel lijden onder verhoogde spanning op de andere kabels en het wegdek. Op een vergelijkbare manier, wanneer wij de spanning op de pezen van het paard–en in dit geval de diepe buigpees–veranderen door de hoeken van aangebonden structuren, zoals hier de hoef, gaat de pees eronder lijden.

Feitelijk, lijdt de pees op twee manieren. Door de verhoogde verzenen, de spanning in de pees wordt verminderd en het paard poogt te compenseren door de diepe buigspieren aan te spannen–de spier waaraan de diepe buigpees verbonden is. Maar dit kan alleen maar zover werken. Het gebrek aan spanning in de pees betekent dat bij hogere inslag op de grond, een whiplash veroorzaakt en het meest vatbare punt is waar de pees over de hoefkatrol loopt.
De tweede manier waarop de diepe buigpees lijdt, is dat door het verhogen van de verzenen, het deel van de pees dat over de hoefkatrol loopt, wordt niet correct beschermd door de synoviale beurs: het is niet de bedoeling de dit deel van de beurs op deze manier op dit punt wrijft. Spelen met de hoogte van de verzenen verplaatst dit contactpunt op en neer de diepe buigpees, weg van het huidige punt van irritatie maar naar een punt waar een nieuwe irritatie zal ontstaan. Door de verzenen voldoende te laten zakken, de beschermende beurs wordt weer op de juiste plaats gebracht en de pijn wordt vrijwel onmiddellijk, en voorgoed, verlost (er zal nog enige irritatie van de beurs waar het contact was, blijven maar dit zal zich snel herstellen).

Anamnese – Nikola

Eerst ontmoeting

In augustus 2013 werd ik benaderd door de eigenaren van een Freiburger ruin, 10 jaar, wonend aan de rand van Brussel. Zij waren reeds zeven jaar eigenaar en einde 2012 werd opgemerkt dat hij rechts voor kreupel was. Tijdens twee bezoeken aan de kliniek in Gent, Röntgenfoto’s en een MRI scan werden gemaakt. De uitkomst van deze onderzoeken wees aan een verdikking van het hoefbeen en wat slijtage van de hoefkatrol. Het toepassen van ‘Onion’ beslag werd aanbevolen.

Zoals gewoonlijk bij hoefkatrolontsteking, deze oplossing was niet van lange duur en na de eerste toepassing, verschillende soorten ‘orthopedische’ beslag werden uitgeprobeerd met als laatste een Denoix Reverse type met lederen plakjes, opgezet twee weken voor mijn eerste interventie. (Het is wel interessant om op te merken dat alhoewel hoefkatrolontsteking alleen op het rechter voorbeen vastgesteld werd, heeft de smid elke keer hetzelfde beslag aan beide hoeven toegepast).

Een van de belangrijkste redenen waarom de eigenaren mij benaderden was omdat Nikola steeds depressiever werd en ondanks de behandelingen nog altijd aan pijn leed. De vooruitzichten werden met elke dag meer morbide.

Tijdens het uitleggen van podotrochleose/hoefkatrolontsteking aan de eigenaren, en de wanhoop ervaren door vele professionelen als ze proberen een diagnose te stellen voor iets zo vaags, maakte ik de suggestie dat het probleem toch elders kon liggen…waarop een van de eigenaren gaf toe dat hij al een tijdje het gevoel had dat er iets mis was in een van de schouders van Nikola.

Mijn eerst kennismaking met Nikola wees een paard aan die duidelijk ongemak had en met voeten beslagen en in een toestand dat alleen maar te bekend is; de verzenen waren ondergeschoven en het was heel duidelijk dat gedurende de laatste tien maanden geen enkele poging werd gedaan om dit te corrigeren; de hoefwand was zichtbaar misvormd (zie de lijnen op de hoef in de foto hieronder) en de hoefwanden waren als gatenkaas.

Eerste interventie

De eerste taak was het verwijderen van de ijzers. (Aanvankelijk had ik voorgesteld eerst de achterijzers en dan 10-14 dagen later die voor maar de eigenaren vroegen mij om alles te verwijderen in een keer gezien ‘het niet erger kon worden…’) Er waren geen verassingen, de verwachte massa zwarte bacteriële detritus, onder de leer en rubberen plakken, die langzaam zich de witte lijn aan het inwerken was.

Let wel, deze eerste foto is een volle 90˚ profielfoto en niet van een hoek genomen zoals het erop lijkt.

Na het verwijderen van de ijzers, de hoeven werden lichtelijk netjes gemaakt om de ruwe randjes weg te werken en van wat bacteriële residu te ontdoen. De eigenaren werden aanbevolen om met Nikola minstens 15 minuten per dag in het dorp te wandelen en met 5-10 minuten per dag te verlengen. Dit moedigt gebruik van de spieren, slijtage van de hoeven en de bloedsomloop aan.

Vervolg interventies

Na twee weken ben ik teruggegaan om echt met het bekappen te beginnen. Aanvankelijk door het verwijderen van alleen maar kleine hoeveelheden van de hoefwand om te verzekeren dat de omslag niet al te plots was. Nog twee weken verder en ik maakte de wanden veel korter, beginnend de juiste lijn van de hoefwand te definiëren en de ondergeschoven verzenen te verliezen. Dit was een veel ingrijpender trim en ik vond het verstandig om drie weken te wachten voor het volgende bezoek.

Teruggaand naar drie weken, werd ik met alle enthousiasme ontvangen maar toen ik de vraag stelde hoe het de laatste drie weken was gegaan, de eigenaren hadden een verhaal van ellende: de eerste vier dag was er niets aan de hand maar de vijfde dag, Nikola weigerde zijn stal te verlaten…gevraagd wat ze toen hebben gedaan, de eigenaren me vertelde dat ze volgehouden hebben dat ie tien minuten ging lopen. Voor elf lange dagen!En net zo snel als het begonnen was, was het ook voorbij; Nikola verliet zijn stal en nam zijn eigenaren een wandeling om het dorp…

En zo ging het door, Nikola werd aan de hand door het dorp gewandeld en ik was op bezoek aanvankelijk elke drie weken om alles in de gaten te houden. Hij is wel teruggevallen een paar keer door enkele hoefzweren–een hele normale verschijnsel in een paard dat vele jaren beslagen werd. Maar elke keer, de eigenaren hebben de duur van de wandelingen in het dorp naar 10-20 minuten teruggebracht en Nikola heeft van deze momenten zich heel snel hersteld.

Na drie maanden, de eigenaren zijn begonnen hem weer te rijden met steeds langere ritten in de bossen van Brussel en Nikola werd steeds beter en beter. Eens een vrij zwaar paard dat vermoeid snel tijdens galopperen, is hij nog altijd een vrij zwaar paard maar eentje die veel meer uithoudingsvermogen heeft dan ooit van tevoren. Het verwijderen van de ijzer heeft niet alleen zijn hoefkatrolontsteking ‘genezen’ maar laat hem zijn hoefmechanisme, wat versterkt het pompen van de hart, ten volle te gebruiken.